Burnout autystyczny – cichy kryzys dorosłych osób w spektrum
piątek, 18 kwietnia 2025
:: Konsultacje Skype online - umów najbliższy termin >
Współczesny świat bywa wymagający. Dla każdego. Ale dla wielu osób w spektrum autyzmu – zwłaszcza tych niezdiagnozowanych – to codzienne zmaganie z nadmierną ilością bodźców, oczekiwań i prób „normalności”. W takich warunkach wypalenie staje się niemal nieuniknione. To nie klasyczny stres. To autystyczny burnout – zjawisko, o którym mówi się nadal zbyt rzadko, choć dotyczy tysięcy dorosłych.
Czym jest burnout autystyczny?
Burnout autystyczny to długotrwały stan wyczerpania emocjonalnego, psychicznego i fizycznego, który pojawia się u osób autystycznych w wyniku życia w ciągłym przeciążeniu i przymusie dostosowania do społeczeństwa.
Nie ma jednej definicji naukowej, ale osoby doświadczające tego zjawiska opisują go jako:
-
utrata zasobów, które pozwalają na „funkcjonowanie”,
-
regres – utratę wcześniej wypracowanych umiejętności lub zdolności radzenia sobie,
-
silny lęk i izolację,
-
często również myśli rezygnacyjne lub depresyjne.
Wypalenie nie dotyka tylko „tych bardziej wrażliwych”. Może spotkać każdą osobę autystyczną – zwłaszcza wtedy, gdy przez lata próbowała spełniać oczekiwania neurotypowego świata kosztem własnych potrzeb.
Skąd się bierze burnout autystyczny?
Dla wielu osób autystycznych życie to nieustanne balansowanie między „byciem sobą” a „byciem akceptowanym”. Dostosowywanie się do społecznych norm, które często są niezrozumiałe lub nienaturalne, może prowadzić do ogromnego stresu.
Najczęstsze czynniki prowadzące do wypalenia:
🔹 Maskowanie autyzmu
Ukrywanie własnych potrzeb sensorycznych, powstrzymywanie się od stymowania (np. machania rękami, bujania się), unikanie tematów specjalnych zainteresowań – wszystko to wymaga ogromnego wysiłku. I dzieje się często… codziennie.
🔹 Brak odpoczynku w bezpiecznym środowisku
Wypalenie pojawia się, gdy nie ma czasu lub możliwości na regenerację – a dla osób w spektrum oznacza to nie tylko sen, ale też przebywanie w sensorycznie przyjaznych warunkach, bez udawania.
🔹 Niezrozumienie i brak wsparcia
Wiele osób dorosłych nie wie, że ich sposób przeżywania świata może wynikać z autyzmu. Brak diagnozy to często brak autowspółczucia. Traktują siebie jako „nienormalnych” czy „niewystarczających”, zamiast rozumieć swoje neurotypowe różnice.
🔹 Przeciążenie sensoryczne i społeczne
Hałas, światło, zapachy, napięte grafiki, niezrozumiałe normy społeczne – to wszystko kumuluje się i prowadzi do przeciążenia.
🔹 Nadmierne wymagania w pracy/związku/życiu codziennym
Osoby autystyczne często są perfekcjonistyczne, lojalne, bardzo sumienne. Pracują ponad siły. Często długo nie zauważają, że są na skraju przepaści.
Jak wygląda burnout autystyczny?
Nie ma dwóch identycznych przypadków, ale objawy często się pokrywają:
🧠 Trudności z koncentracją i pamięcią – nawet proste zadania stają się przytłaczające.
😔 Brak energii i motywacji – wszystko wydaje się zbyt trudne, nawet rzeczy wcześniej lubiane.
📉 Wycofanie społeczne – silna potrzeba izolacji, unikanie kontaktów, niechęć do rozmów.
⚠️ Zwiększona nadwrażliwość sensoryczna – dźwięki, światła, dotyk mogą stać się nie do zniesienia.
🌀 Regres w umiejętnościach – np. trudności z mówieniem, gubienie się w rutynowych czynnościach.
💔 Silne emocje – lęk, frustracja, smutek, a nawet myśli rezygnacyjne.
Dlaczego burnout autystyczny jest groźny?
Bo często jest niezauważany. Otoczenie widzi tylko zmianę zachowania: ktoś się „rozkleja”, „nie radzi sobie”, „przesadza”. A osoba autystyczna – której świat się wali – nie wie, jak o tym mówić.
Wypalenie może prowadzić do:
-
depresji i stanów lękowych,
-
rezygnacji z pracy lub edukacji,
-
pogorszenia relacji rodzinnych,
-
pogłębionej izolacji społecznej,
-
problemów zdrowotnych (bezsenność, napięcie, bóle psychosomatyczne).
Jak wyjść z wypalenia?
Najważniejsze: przestań od siebie wymagać tego samego, co do tej pory. Burnout to sygnał, że coś trzeba zmienić.
🔹 1. Odpocznij – naprawdę
To nie jest lenistwo. To konieczność. Daj sobie czas na regenerację – sensoryczną, emocjonalną, fizyczną.
🔹 2. Znajdź bezpieczne środowisko
Choćby na chwilę. Miejsce, gdzie możesz być sobą. Bez masek.
🔹 3. Zrozum siebie
Diagnoza spektrum autyzmu może być ogromnym ukojeniem. Nadaje sens wielu doświadczeniom. Pomaga zbudować strategie radzenia sobie.
🔹 4. Ogranicz maskowanie
Stopniowo. Dopuszczaj więcej siebie. Mów otwarcie, że potrzebujesz ciszy, że coś Cię przeciąża.
🔹 5. Wsparcie specjalistyczne
Terapia może pomóc Ci nazwać swoje potrzeby, zbudować poczucie bezpieczeństwa, odbudować kontakt z sobą.
Diagnoza – pierwszy krok ku zrozumieniu
Wiele dorosłych osób dowiaduje się o swoim spektrum dopiero po wypaleniu. I często mówią: „Wreszcie zrozumiałem/am siebie”. Diagnoza nie jest etykietą. To mapa. Pokazuje, gdzie jesteś i jak możesz iść dalej – bez ranienia się po drodze.
Potrzebujesz wsparcia?
Jeśli rozpoznajesz u siebie symptomy wypalenia lub podejrzewasz, że możesz być w spektrum – zapraszamy Cię do kontaktu. W Psychoradzie prowadzimy diagnozy autyzmu u dorosłych, a także wspieramy osoby neuroróżnorodne w budowaniu życia, które ich nie wypala.
📍 Napisz. Umów się. Znajdziemy sposób, żeby Ci pomóc.
Alicja Krawczyk
psycholog >
Terapeuta SFBT
