Dlaczego nie lubimy nieprzewidywalności?
środa, 17 października 2018
:: Umów konsulatcję z psycholog Magdaleną Kowalską >
„…niepewność powoduje w psychice większe spustoszenie niż potwierdzone negatywne fakty”
- Bernard Minier
Jeśli ten cytat budzi w Tobie znajome odczucia, prawdopodobnie znane są Tobie również lęki w sytuacjach, w których nie jesteś w stanie przewidzieć bliskiej czy dalszej przyszłości, a której znajomość wydaje Ci się niezbędna, aby osiągnąć spokój. Może to dotyczyć nagłego złego samopoczucia, które początkowo nie wiadomo skąd wynika, wyjścia swoich dzieci późnym wieczorem, które nie odbierają telefonu, czy też jakiejkolwiek zmiany życiowej, która nie wiadomo co przyniesie.
Muszę mieć pewność
Co robimy, gdy nie jesteśmy w stanie przewidzieć różnych sytuacji?
Próbujemy między innymi sami napisać jej scenariusze, aby poczuć względną kontrolę i być „gotowym” na różne ewentualności. Najczęściej jednak, niestety, są to czarne wizje, tym intensywniejsze, im więcej w nas lęku i zamartwiania. Nasz umysł niestety nie ma tej umiejętności rozróżnienia, czy to, co sobie wyobrażamy jest rzeczywiste, czy nie i za takie je przyjmuje. Dlatego emocjonalnie te wszystkie obrazy, które wyświetlamy sobie w naszym głowach, mają jednakową siłę, jak faktyczne wydarzenia. Ponadto, zaczynamy unikać sytuacji niepewnych, pozornie nam zagrażających, tym samym ograniczając naszą aktywność i obniżając znacznie jakość życia.
Przewidzę - przetrwam
O co zatem chodzi? Dlaczego za wszelką cenę musimy być pewni tego, co nastąpi? I to pomimo kosztów, jakie psychicznie ponosimy?
Nad tym również zastanawiali się Kelly G. Wilson oraz Troy DuFrene, którzy w książce „W sieci natrętnych myśli” dają nam przypuszczalną odpowiedź z ewolucyjnego punktu widzenia. Jak mówią, „cierpimy nie tylko wtedy, gdy wszystko faktycznie wali się w gruzy, ale również wtedy, gdy może się tak zdarzyć. W gruncie rzeczy często wolimy cierpienie przewidywalne, oczywiste niż to, które może, ale nie musi nas dotknąć w danej chwili”.
Prawdopodobnie nie jest to cecha wyłącznie ludzi. Eksperymentalne badania na szczurach wykazały, że mając do wyboru porażenie prądem w losowy lub przewidywalny i regularny sposób, wybierają ten drugi. Jak można się domyślić, wybór tej jednoznaczności jest związany ze sposobem na przetrwanie gatunku. W przeciwieństwie do żab, których cykl życiowy jest imponująco adaptacyjny do panujących okoliczności (składają tysiące jaj, więc szanse na przetrwanie są naprawdę spore), człowiek posiada od jednego do trojga dzieci – i to raz na jakiś czas. Ciąża trwa aż dziewięć miesięcy, a dzieci osiągają względną samodzielność dopiero po trzynastym roku życia. Do tego przekazanie genów dalej zależy od każdego z nich.
Jak widać, w przypadku naszego gatunku (jak i innych o niskiej rozrodczości), musimy włożyć wiele wysiłku, aby przetrwać. Przede wszystkim musimy żyć długo, a do tego konieczna jest ostrożność. „Naszych przodków, czyli osobniki, które przetrwały i przekazały dalej swój materiał genetyczny, natura wyselekcjonowała ze względu na cechę ostrożności. Byli to właśnie ci, którzy zakładali, że co jest złe, to jest złe, a co jest niewiadomo jakie, również jest złe”.
Dlatego też doświadczanie niepewności może być tak bardzo nieprzyjemne i wydaje nam się, że jeśli tylko nie można jej rozstrzygnąć, najlepiej jej unikać. Dla osób borykających się z lękiem może być ona źródłem dużego cierpienia, stąd robienie wszystkiego, co pozornie pomaga, aby tylko ją ominąć. Pamiętajmy zatem, że to, co podpowiada nam umysł, nie zawsze musi mieć swoje racjonalne uzasadnienie i niekoniecznie musi nam służyć.
Zapraszam Cie na konsultacje, jesli ten temat jest Ci bliski >
Magdalena Kowalska
psycholog
Nasi specjaliści
Aneta Styńska
Psychoterapeuta
Trener żywienia
Diagnostyka
Anna Jabłońska
Seksuolog
Psycholog dziecięcy
Alicja Krawczyk
Doradca zawodowy
Praktyk terapii BSF
Diagnostyka
Hanna Świerczewska
Psychotraumatolog
Psychoonkolog
Łukasz Choinkowski
Barbara Wysocka
Terapeuta SFBT
