Jakich trudności z motywacją doświadczają osoby z ADHD?
poniedziałek, 21 października 2024
:: Diagnoza ADHD online - umów najbliższy termin >
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest złożonym zaburzeniem neurobiologicznym, które wpływa na różne obszary funkcjonowania jednostki, w tym na motywację. Osoby z ADHD często doświadczają trudności w utrzymaniu motywacji, zwłaszcza w odniesieniu do zadań rutynowych lub wymagających długotrwałej koncentracji. Warto zastanowić się, dlaczego te trudności są tak powszechne i jak ADHD wpływa na mechanizmy odpowiedzialne za motywację.
Rola neurobiologii w motywacji osób z ADHD
Jednym z kluczowych czynników, które wpływają na trudności z motywacją u osób z ADHD, jest funkcjonowanie układów neurobiologicznych. ADHD wiąże się z dysfunkcją w układzie dopaminergicznym, który odpowiada za regulację nagród i motywacji. Dopamina, neuroprzekaźnik związany z uczuciem satysfakcji i przyjemności, pełni kluczową rolę w procesie motywacyjnym. U osób z ADHD obserwuje się obniżony poziom dopaminy w korze przedczołowej, co może prowadzić do trudności w odczuwaniu satysfakcji z wykonywanych zadań.
Osoby z ADHD często potrzebują silniejszych bodźców lub nagród, aby zmobilizować się do działania. Zadania rutynowe lub mniej ekscytujące nie dostarczają wystarczającej stymulacji, co prowadzi do szybkiego spadku motywacji. Utrzymanie zainteresowania wymaga zadań, które są intensywnie stymulujące i dynamiczne.
Prokrastynacja i trudności w organizacji pracy
Trudności w zarządzaniu czasem, planowaniu i organizacji to charakterystyczne cechy osób z ADHD. Słabo rozwinięte umiejętności wykonawcze (tzw. funkcje wykonawcze) sprawiają, że osoby z ADHD mogą mieć problemy z rozpoczynaniem zadań, szczególnie tych, które wymagają długotrwałego wysiłku lub są skomplikowane. Brak jasnej struktury oraz niepewność co do wyniku sprawiają, że osoba z ADHD może opóźniać rozpoczęcie działania.
Prokrastynacja, czyli odwlekanie działania, to kolejny aspekt związany z brakiem motywacji. Często osoby z ADHD odkładają zadania na później, co wynika z trudności w ocenie, ile czasu i energii będzie wymagało ich wykonanie. Dopiero w sytuacji presji czasowej, kiedy odczuwają silniejszy bodziec emocjonalny (np. stres), mogą zmobilizować się do działania.
Impulsywność a motywacja do długoterminowych celów
Osoby z ADHD mają tendencję do impulsywności, co oznacza, że często preferują natychmiastowe gratyfikacje, zamiast dążyć do długoterminowych celów. Taka skłonność do natychmiastowego zaspokajania potrzeb utrudnia utrzymanie motywacji do realizacji zadań, które nie przynoszą od razu widocznych korzyści. Długoterminowe cele wymagają cierpliwości, systematyczności i konsekwencji, a to są obszary, w których osoby z ADHD napotykają szczególne trudności.
Z tego względu motywowanie się do zadań, które nie są bezpośrednio nagradzające lub nie dają szybkich rezultatów, staje się dla osób z ADHD dużym wyzwaniem. Często osoby te tracą zainteresowanie, jeśli nie widzą natychmiastowego postępu, co dodatkowo potęguje uczucie frustracji.
Przeciążenie sensoryczne i emocjonalne
Osoby z ADHD często doświadczają przeciążenia sensorycznego, co może prowadzić do uczucia przytłoczenia i zniechęcenia do działania. Nadmierne bodźce zewnętrzne (np. hałas, natłok zadań, chaos w otoczeniu) mogą zdezorganizować ich proces myślowy i sprawić, że rozpoczęcie lub kontynuowanie zadania stanie się zbyt trudne. W takiej sytuacji, mimo świadomości konieczności działania, motywacja może być blokowana przez zbyt intensywne emocje, takie jak lęk, frustracja czy stres.
Brak wewnętrznej regulacji emocji
Regulacja emocji odgrywa istotną rolę w procesach motywacyjnych. Osoby z ADHD mogą mieć trudności z kontrolowaniem emocji, co może prowadzić do nadmiernych reakcji na sytuacje stresujące lub zniechęcające. Emocje takie jak frustracja, zniechęcenie czy poczucie przytłoczenia mogą skutecznie zablokować motywację do podjęcia działania.
Jak można wspierać osoby z ADHD w budowaniu motywacji?
Zarówno terapeuci, jak i osoby z otoczenia osoby z ADHD mogą podjąć działania, które wspomogą budowanie motywacji. Oto kilka skutecznych strategii:
-
Struktura i organizacja: Dostosowanie środowiska pracy poprzez wprowadzenie jasnych i łatwych do przestrzegania planów działania, harmonogramów oraz rozbicie zadań na mniejsze etapy może pomóc w zmniejszeniu uczucia przytłoczenia i ułatwić rozpoczęcie działania.
-
Nagrody i gratyfikacje: Wprowadzenie systemu nagród za ukończenie poszczególnych etapów zadania może pomóc osobom z ADHD utrzymać motywację. Ważne jest, aby nagrody były dostosowane do indywidualnych potrzeb i preferencji danej osoby.
-
Praca nad emocjami: Trening umiejętności regulacji emocji, np. w ramach terapii poznawczo-behawioralnej, może wspierać lepsze radzenie sobie z frustracją i stresem, co pozytywnie wpłynie na motywację.
-
Wsparcie farmakologiczne: W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne, np. za pomocą leków stymulujących, może poprawić funkcje wykonawcze i zmniejszyć trudności związane z motywacją.
Trudności z motywacją u osób z ADHD mają swoje głębokie korzenie w neurobiologii, funkcjach wykonawczych i emocjonalnych wyzwaniach, z jakimi muszą się zmagać. Osoby te mogą odczuwać wyraźne problemy z angażowaniem się w zadania rutynowe, które nie dostarczają natychmiastowej satysfakcji lub nagrody. Zrozumienie tych trudności oraz wdrożenie odpowiednich strategii wsparcia mogą jednak znacząco poprawić jakość życia osób z ADHD i pomóc im skuteczniej radzić sobie z codziennymi wyzwaniami.
Struktura i organizacja: Dostosowanie środowiska pracy poprzez wprowadzenie jasnych i łatwych do przestrzegania planów działania, harmonogramów oraz rozbicie zadań na mniejsze etapy może pomóc w zmniejszeniu uczucia przytłoczenia i ułatwić rozpoczęcie działania.
Nagrody i gratyfikacje: Wprowadzenie systemu nagród za ukończenie poszczególnych etapów zadania może pomóc osobom z ADHD utrzymać motywację. Ważne jest, aby nagrody były dostosowane do indywidualnych potrzeb i preferencji danej osoby.
Praca nad emocjami: Trening umiejętności regulacji emocji, np. w ramach terapii poznawczo-behawioralnej, może wspierać lepsze radzenie sobie z frustracją i stresem, co pozytywnie wpłynie na motywację.
Wsparcie farmakologiczne: W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne, np. za pomocą leków stymulujących, może poprawić funkcje wykonawcze i zmniejszyć trudności związane z motywacją.
Przydatne Linki:
- Jak zaakceptować neuroróżnorodność, żyć odważnie i pokonywać przeszkody?
- Zespół nadpobudliwości psychoruchowej – ADHD
- Na co zwrócić uwagę w rozpoznaniu ADHD?
- Co odróżnia ADHD od Borderline?
- Diagnoza ADHD dorosłych
Alicja Krawczyk
psycholog >
Terapeuta Terapii Któtkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
Nasi specjaliści
Aneta Styńska
Psychoterapeuta
Trener żywienia
Diagnostyka
Anna Jabłońska
Seksuolog
Psycholog dziecięcy
Alicja Krawczyk
Doradca zawodowy
Praktyk terapii BSF
Diagnostyka
Hanna Świerczewska
Psychotraumatolog
Psychoonkolog
Łukasz Choinkowski
Barbara Wysocka
Terapeuta SFBT