Od czego zależy nasza reakcja na stres?
sobota, 19 listopada 2022
:: Konsultacje i terapie z psychologiem online - umów najbliższy termin >
Pisaliśmy już o samym stresie i o tym, że jest ważny i potrzebny nam do rozwoju oraz jakie są style radzenia sobie ze stresem. Dzisiaj chcemy odnieść się do tego, co wpływa najbardziej na naszą reakcję na sytuacje stresujące.
Aron Antonowsky1 opracował teorię, która mówi o poczuciu koherencji, co ma wpływ na odbiór stresorów.
A czym jest poczucie koherencji?
Poczucie koherencji to nasza postawa, czy też nastawienie, wyrażające przekonanie o przewidywalności świata i własnym położeniu życiowym. Czyli poczucie koherencji określa stopień naszej wiary w siebie oraz w to co nas w życiu spotka.
Zdaniem Aarona Antonovsky’ego im wyższe poczucie koherencji odczuwamy, tym niższa jest nasza podatność na stres. Co oznacza, że wiara w siebie jest tym co determinuje postrzeganie bodźców, odbieranych jako stresory, czyli czynniki powodujące stres.
Co składa się na poczucie koherencji?
Antonovsky wyróżnia trzy składniki, które składają się na poczucie koherencji: poczucie zrozumiałości, poczucie zaradności (sterowalności) i poczucie sensowności.
Poczucie zrozumiałości określa stopień, w jakim postrzegamy informacje, jako uporządkowane i spójne. Wysoki poziom zrozumiałości utwierdza nas w przekonaniu, że wydarzenia, które zadzieją się w naszym życiu, można przewidzieć i zrozumieć, a to przekłada się na wysoką pewność siebie.
Niskie poczucie zrozumiałości sprawia, że nie czujemy wystarczającej kontroli nad tym, co się w naszym życiu wydarzy. A to może powodować duży stres i lęk. To z z czym będziemy się mierzyć będziemy postrzegać jako zagrożenie.
Poczucie zaradności określa stopień, w jakim postrzegamy nasze wewnętrzne zasoby, jako wystarczające do sprostania wymogom sytuacji czy życia. Wysokie poczucie zaradności sprawia, że wiemy o tym że posiadamy wystarczające umiejętności i doświadczenie aby poradzić sobie w życiu.
Natomiast niskie poczucie zaradności związane jest z niską wiarą we własne zasoby oraz możliwości, za to budzi stres kiedy trzeba się mierzyć z różnymi sytuacjami. Może pojawiać się bezradność czy poczucie bycia ofiarą wydarzeń losowych, na które nie ma się wpływu.
Poczucie sensowności określa stopień, w jakim czujemy, że nasze życie ma sens, że to co robimy ma sens. A poczucie sensu daje możliwość przetrwania najtrudniejszym momentów.
Zdaniem Antonovsky’ego wszystkie trzy składniki poczucia koherencji są ze sobą powiązane i nieprzerwanie oddziałują na siebie. A poczucie sensowności jego zdaniem jest najważniejsze, ponieważ silne poczucie sensowności sprawia, że poczucie zrozumiałości i zaradności również się podnosi. Ale też kiedy jest niskie poczucie sensowności, to poczucie zrozumiałości i zaradności również się obniża.
Antonovsky uważał, że poczucie koherencji może być kluczem do szczęścia. Jest tak, dlatego, że wysokie poczucie koherencji sprawia, że widzimy sens w tym co robimy i tym co się wokół nas dzieje, widzimy że mamy wpływ na nasze życie, co oznacza, że bardziej możemy o siebie dbać , bo widzimy, że zależy to realnie od nas. Wszystkie wydarzenia odbieramy jako zrozumiałe, a przede wszystkim jako takie, z którymi sobie poradzimy bo wierzymy w swoje możliwości poradzenia sobie z bodźcami, czyli ze stresem który się z tym wiąże.
Jakie są uwarunkowania poczucia koherencji?
Zdaniem Antonovsky’ego, poziom poczucia koherencji zależy od ,,prototypowych wzorców doświadczeń życiowych” już od początku naszego życia. Co oznacza, że do tego aby wykształciło się poczucie zrozumiałości, potrzebne są nam doświadczenia pokazujące tę spójność, co daje nam szansę na postrzeganie informacji aktualnych i przyszłych jako spójnych i zrozumiałych. Natomiast poczucie zaradności (sterowalności) możliwe jest dzięki ,,właściwej równowadze obciążeń”, co oznacza równowagę pomiędzy bodźcami i zadaniami – nadmiarem ich, jako przeciążeniem oraz niedoborem, jako niedociążeniem. Co oznacza, że ilość obciążeń nie może być ani zbyt duża ani zbyt niska, tylko taka jaką jesteśmy w stanie udźwignąć, aby mieć poczucie zaradności.
Poczucie sensowności natomiast ma związek z rodziną i rodzicami, którzy dają nam poczucie ważności i wpływają na nasze poczucie wartości, a konkretnie komunikaty płynące od nich. Czyli poczucie ważności i tego że jesteśmy wartościowi zdaniem ważnych dla nas osób. Istotny jest również udział w ważnych decyzjach.
Poczucie koherencji można zweryfikować za pomocą chociażby kwestionariusza – SoC - Sence of Coherence Scale, który w Polsce znany jest jako Kwestionariusz Orientacji Życiowej.
W rodzinach w których jest wzajemne zaufanie, szacunek, duma oraz lojalność poczucie koherencji będzie wzrastać.
Poczucie koherencji może pogorszyć się na przykład kiedy będziemy dłuższy czas w sytuacji, w której nie mamy wpływu na różne bodźce. Ale dobra wiadomość jest taka, że może się też poprawiać, na przykład pod wpływem odzyskiwania poczucia sensu w życiu, np. podczas psychoterapii. Co oznacza, że dzięki pozytywnym doświadczeniom, możemy rozwijać poczucie zrozumiałości (przewidywalności, zrozumienie świata), poczucie zaradności (wiara w siebie i swoje możliwości), poczucie sensowności (odnalezienie sensu w życiu). A budowa poczucia własnej wartości oraz samooceny jest kluczowym czynnikiem związanym z poczuciem koherencji
Alicja Krawczyk
psycholog >
Praktyk Terapii Któtkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
1Aaron Antonovsky był amerykańskim socjologiem, w badaniach skupiał się przede wszystkim na związku stresu, samopoczucia i zdrowia.
Bibliografia:
1. Heszen I., Sęk H., Psychologia Zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 76.
2. Zwoliński M., Sense of Coherence (SOC) and coping styles in senior adolescent, Polish Psychological Bulletin, 1999, 30, 4, s. 291-293.
3. Kaczmarek Ł., Związek między poczuciem koherencji a afektem pozytywnym i negatywnym w zależności od poziomu stresu, w: T. Pasikowski, H. Sęk (red.) Psychologia Zdrowia. Teoria, metodologia i empiria, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2006, s. 73-84.
4. Sagy S., Antonovsky H., Factors related to development of sense of coherence (SOC) i adolescence. A retrospetive study, Psychological Bulletin, 1999, 30, s. 255-262.
5. Frączek A., Zwoliński M., Some childhood predictors of the sense of coherence (SOC) in young adults. A follow-up study, Polish Psychological Bulletin, 1999, 30, s. 263-270.
Nasi specjaliści
Aneta Styńska
Psycholog
Psychoterapeuta
Trener żywienia
Diagnostyka
Psychoterapeuta
Trener żywienia
Diagnostyka
Anna Jabłońska
Psycholog
Seksuolog
Psycholog dziecięcy
Seksuolog
Psycholog dziecięcy
Alicja Krawczyk
Psycholog
Doradca zawodowy
Praktyk terapii BSF
Diagnostyka
Doradca zawodowy
Praktyk terapii BSF
Diagnostyka
Hanna Świerczewska
Psycholog
Psychotraumatolog
Psychoonkolog
Psychotraumatolog
Psychoonkolog
Łukasz Choinkowski
Psychoterapeuta
Barbara Wysocka
Psycholog
Terapeuta SFBT
Terapeuta SFBT
Magdalena Kowalska
Psycholog
