Samookaleczenia wśród młodzieży – jak zrozumieć i wspierać?
piątek, 15 listopada 2024
:: Konsultacje Skype online - umów najbliższy termin >
Samookaleczenia wśród młodzieży to problem, który w ostatnich latach staje się coraz bardziej widoczny. Wielu rodziców, nauczycieli i specjalistów zastanawia się, dlaczego młodzi ludzie podejmują takie działania, jak można je zrozumieć, a przede wszystkim – jak im pomóc.
Czym są samookaleczenia?
Samookaleczenia to celowe działania, które prowadzą do fizycznego uszkodzenia ciała, podejmowane zazwyczaj bez intencji odebrania sobie życia. Najczęściej przybierają formę cięcia skóry, przypalania, zadrapań czy uderzeń. To jednak tylko zewnętrzna manifestacja głębokich trudności emocjonalnych.
Dlaczego młodzież się samookalecza?
-
Regulacja emocji:
Samookaleczenia często są sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami, takimi jak złość, smutek, lęk czy poczucie pustki. Dla niektórych młodych osób ból fizyczny staje się bardziej „znośny” niż ból emocjonalny. Akt samookaleczania przynosi chwilową ulgę, ponieważ uwalnia napięcie i pozwala „uciec” od przytłaczających uczuć.
-
Wyrażenie niewyrażalnego:
Młodzież, która nie potrafi nazwać swoich uczuć lub nie znajduje wsparcia w środowisku, może używać samookaleczeń jako formy komunikacji. To sposób, by powiedzieć: „Mam problem, pomóż mi” – choć często samookaleczanie jest ukrywane przed otoczeniem.
-
Poczucie kontroli:
W świecie, w którym młodzi ludzie mogą czuć się bezsilni wobec wymagań, presji czy trudnych relacji, samookaleczenia dają iluzję kontroli nad swoim ciałem i sytuacją.
-
Wpływ grupy rówieśniczej i mediów społecznościowych:
W dobie internetu młodzież często styka się z treściami normalizującymi lub wręcz promującymi samookaleczenia. W grupach rówieśniczych zjawisko to może zyskać charakter „modny”, co zwiększa ryzyko naśladowania.
-
Problemy psychiczne:
Samookaleczenia mogą współwystępować z zaburzeniami depresyjnymi, lękowymi, zaburzeniem borderline czy ADHD. Warto zwrócić uwagę, że młodzież zmagająca się z takimi trudnościami wymaga szczególnego wsparcia.
Jak rozpoznać problem?
Młodzież często stara się ukryć samookaleczenia przed otoczeniem. Warto zwrócić uwagę na następujące sygnały:
-
Noszenie ubrań zakrywających ciało, nawet przy wysokich temperaturach.
-
Ślady po cięciach, bliznach, oparzeniach czy siniakach w nietypowych miejscach.
-
Izolowanie się, unikanie rozmów na temat emocji.
-
Nagłe zmiany w zachowaniu, nastroju lub zainteresowaniach.
Jak wspierać młodzież?
-
Zachowaj spokój i unikaj oceniania:
Dowiedzenie się, że dziecko się samookalecza, może budzić silne emocje u rodziców. Ważne jest jednak, aby nie reagować złością, krytyką czy obwinianiem. Kluczowe jest okazanie troski i zainteresowania.
-
Stwórz bezpieczną przestrzeń do rozmowy:
Zapytaj wprost, ale z empatią: „Zauważyłem, że masz rany na rękach. Czy chciałbyś o tym porozmawiać?”. Ważne, aby młody człowiek czuł, że może otwarcie mówić o swoich trudnościach.
-
Nie ignoruj problemu:
Samookaleczenia nie są „fazą” czy „sposobem na zwrócenie uwagi”. To wołanie o pomoc. Warto skonsultować się ze specjalistą – psychologiem, terapeutą czy psychiatrą – aby zapewnić młodzieży odpowiednią pomoc.
-
Pomóż znaleźć zdrowsze strategie radzenia sobie z emocjami:
- Ćwiczenia relaksacyjne (np. oddechowe, joga).
- Pisanie dziennika emocji.
- Wyrażanie emocji przez sztukę, ruch czy rozmowę.
-
Bądź wsparciem, a nie kontrolerem:
Unikaj nadmiernego nadzoru, który może wzbudzić opór. Ważniejsze jest budowanie zaufania i pokazanie, że jesteś obok, aby pomóc.
Kiedy potrzebna jest interwencja specjalistyczna?
Regulacja emocji:
Samookaleczenia często są sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami, takimi jak złość, smutek, lęk czy poczucie pustki. Dla niektórych młodych osób ból fizyczny staje się bardziej „znośny” niż ból emocjonalny. Akt samookaleczania przynosi chwilową ulgę, ponieważ uwalnia napięcie i pozwala „uciec” od przytłaczających uczuć.
Wyrażenie niewyrażalnego:
Młodzież, która nie potrafi nazwać swoich uczuć lub nie znajduje wsparcia w środowisku, może używać samookaleczeń jako formy komunikacji. To sposób, by powiedzieć: „Mam problem, pomóż mi” – choć często samookaleczanie jest ukrywane przed otoczeniem.
Poczucie kontroli:
W świecie, w którym młodzi ludzie mogą czuć się bezsilni wobec wymagań, presji czy trudnych relacji, samookaleczenia dają iluzję kontroli nad swoim ciałem i sytuacją.
Wpływ grupy rówieśniczej i mediów społecznościowych:
W dobie internetu młodzież często styka się z treściami normalizującymi lub wręcz promującymi samookaleczenia. W grupach rówieśniczych zjawisko to może zyskać charakter „modny”, co zwiększa ryzyko naśladowania.
Problemy psychiczne:
Samookaleczenia mogą współwystępować z zaburzeniami depresyjnymi, lękowymi, zaburzeniem borderline czy ADHD. Warto zwrócić uwagę, że młodzież zmagająca się z takimi trudnościami wymaga szczególnego wsparcia.
Noszenie ubrań zakrywających ciało, nawet przy wysokich temperaturach.
Ślady po cięciach, bliznach, oparzeniach czy siniakach w nietypowych miejscach.
Izolowanie się, unikanie rozmów na temat emocji.
Nagłe zmiany w zachowaniu, nastroju lub zainteresowaniach.
Zachowaj spokój i unikaj oceniania:
Dowiedzenie się, że dziecko się samookalecza, może budzić silne emocje u rodziców. Ważne jest jednak, aby nie reagować złością, krytyką czy obwinianiem. Kluczowe jest okazanie troski i zainteresowania.
Stwórz bezpieczną przestrzeń do rozmowy:
Zapytaj wprost, ale z empatią: „Zauważyłem, że masz rany na rękach. Czy chciałbyś o tym porozmawiać?”. Ważne, aby młody człowiek czuł, że może otwarcie mówić o swoich trudnościach.
Nie ignoruj problemu:
Samookaleczenia nie są „fazą” czy „sposobem na zwrócenie uwagi”. To wołanie o pomoc. Warto skonsultować się ze specjalistą – psychologiem, terapeutą czy psychiatrą – aby zapewnić młodzieży odpowiednią pomoc.
Pomóż znaleźć zdrowsze strategie radzenia sobie z emocjami:
- Ćwiczenia relaksacyjne (np. oddechowe, joga).
- Pisanie dziennika emocji.
- Wyrażanie emocji przez sztukę, ruch czy rozmowę.
Bądź wsparciem, a nie kontrolerem:
Unikaj nadmiernego nadzoru, który może wzbudzić opór. Ważniejsze jest budowanie zaufania i pokazanie, że jesteś obok, aby pomóc.
W każdym przypadku samookaleczeń warto zasięgnąć porady specjalisty. Jest to szczególnie ważne, gdy:
- Rany są poważne lub zagrażają zdrowiu.
- Młody człowiek otwarcie mówi o myślach samobójczych.
- Problem się nasila mimo prób wsparcia w domu.
Podsumowanie
Samookaleczenia wśród młodzieży to sygnał, że młody człowiek zmaga się z trudnościami, których nie potrafi inaczej wyrazić. Zrozumienie, akceptacja i wsparcie są kluczowe w pomaganiu młodym ludziom wyjść z tego destrukcyjnego mechanizmu. Pamiętajmy, że za każdym aktem samookaleczania stoi potrzeba zrozumienia, miłości i pomocy. Razem możemy pomóc młodzieży odnaleźć zdrowsze sposoby radzenia sobie z emocjami i trudnościami życia.
Jeśli masz pytania lub potrzebujesz dodatkowych informacji, zachęcam do kontaktu – wsparcie specjalisty może być pierwszym krokiem ku zmianie na lepsze.
Alicja Krawczyk
psycholog >
Terapeuta Terapii Któtkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
Nasi specjaliści
Aneta Styńska
Psychoterapeuta
Trener żywienia
Diagnostyka
Anna Jabłońska
Seksuolog
Psycholog dziecięcy
Alicja Krawczyk
Doradca zawodowy
Praktyk terapii BSF
Diagnostyka
Hanna Świerczewska
Psychotraumatolog
Psychoonkolog
Łukasz Choinkowski
Barbara Wysocka
Terapeuta SFBT
