• Promocje
• Pakiety
• Pedagog
• Psycholog
• Seksuolog
• Szkolenia
• Diagnoza
• Coaching
• Opinie

Współuzależnienie – co ono oznacza?

środa, 2 listopada 2022

:: Konsultacje i terapie z psychologiem online- umów najbliższy termin >

Uzależnienie wpływa na wszystkich członków rodziny, zaburza funkcjonowania rodziny lub wpływa na nieprawidłowe kształtowanie się relacji w rodzinie, pomiędzy wszystkimi członkami rodziny. Cała rodzina funkcjonuje w przewlekłym stresie, napięciu i stanie swego rodzaju zagrożenia. Życie przestaje być przewidywalne, albo po prostu takie nie jest, w zależności od stadium uzależnienia.

Współuzależnienie polega na podporządkowaniu życia temu członkowi rodziny, który jest uzależniony. Osoba współuzależniona nie żyje własnym życiem tylko życiem uzależnionego partnera. Stara się dopasować zachowania i swoje czynności, aktywności do sytuacji wynikającej z uzależnienia. Przestaje realizować swoje plany czy marzenia, ale również potrzeby. Poświęca wszystko aby pomagać i wspierać partnera lub partnerkę uzależnioną, traktując to jako swoją powinność i coś zupełnie naturalnego.

O współuzależnieniu mówimy w kontekście relacji partnerskich, czyli osoby, która potencjalnie mogłaby z tej relacji wyjść, w momencie kiedy ta relacja staje się dla niej szkodliwa, nie czyni tego jednak.

Współuzależnienie możemy rozumieć jako zaburzoną adaptację do trudnej sytuacji, poprzez utrwalanie specyficznych wzorców reagowania, które utrwalają się w czasie utrzymywania relacji z uzależnionym partnerem/ką. Wraz z rozwojem uzależnienia destrukcyjne mechanizmy adaptacyjne nasilają się. Służą utrzymaniu jakiegoś rodzaju równowagi w rodzinie ale nie służą osobie współuzależnionej.

Typowe zachowania osoby współuzależnionej:

Potrzeba kontroli. Objawia się na wiele sposobów, np. szukanie butelek, sprawdzanie trzeźwości. To jest również obserwowanie partnera ciągle i zadawanie pytań, ale może pojawić się też kupowanie alkoholu, przynoszenie go do domu i wspólne picie. Permanentne obserwowanie uzależnionej osoby i zbieranie informacji na jej temat, aby zadbać o bezpieczeństwo swoje i rodziny, przynajmniej tak im się wydaje. Mogą również pojawiać się usilne próby zatrzymania uzależnionej osoby w domu. Niestety takie zachowania nie naprawią niczego ani nie poprawią, a wręcz przeciwnie. Taka postawa sprawia, że osoba współuzależniona przestaje zajmować się sobą i swoimi potrzebami, a osoba poddana kontroli jeszcze bardziej stara się ukrywać wszystko.

Nadmierna odpowiedzialność. Osoba współuzależniona przejmuje odpowiedzialność za funkcjonowanie rodziny na co dzień. Osoba uzależniona obowiązków nie wypełnia, więc osoba współuzależniona wypełnia te obowiązki za swojego partnera. Taka odpowiedzialność często powiązana jest z poczuciem misji ratowania partnera, ponieważ głęboko wierzą w to, że mają wspływ na uzależnionego partnera. Taka postawa nie sprzyja nikomu. Bardzo często osoby uzależnione wykorzystują tę chęć poświęcania się swojego partnera.

Usprawiedliwianie. To ogromna i destrukcyjna siła współuzależnionych, są w stanie wymyślić przeróżne wymówki, żeby usprawiedliwić kryzysy i trudności wywołane uzależnieniem tej drugiej osoby. Posuwają się do kłamstw, a nawet manipulacji, żeby tylko otoczenie nie zorientowało się jaka jest ich sytuacja naprawdę, ale też aby sytuacja się nie pogorszyła.

Wyręczanie w obowiązkach. Osoby współuzależnione, aby wszystko działało i w celu uniknięcia niepotrzebnych stresów robią wszystko same. Nie proszą o pomoc w obowiązkach, wybierają wykonywanie ich samodzielnie. Co przekłada się na to, że ułatwiają uzależnionemu partnerowi kontynuowanie nałogu, ponieważ nic nie musi robić, wszystko zrobione jest za niego.

Redukowanie konsekwencji. Na te zachowania mogą się składać różne rzeczy, np. sprzątanie wymiocin czy innego bałaganu po uzależnionej osobie, również wyrzucanie butelek. Ale to może być również pomoc w redukowaniu kaca – gotowanie rosołu czy podawanie elektrolitów. Może to być również spłacanie długów uzależnionego partnera. Zachowania te mają źródło w chęci zmniejszenia własnego cierpienia i wstydu- zacieranie śladów. Niestety wywołują efekt zupełnie inny, uzależniona osoba może czuć się kompletnie bezkarna, bo nie ponosi konsekwencji swojego zachowania.

Zaniedbywanie swoich potrzeb. Osoby współuzależnione bardzo często nie zaspokajają swoich potrzeb a w rezultacie, nawet nie są w stanie ich rozpoznać. Zajmują się tym, co robi osoba uzależniona i na siebie brakuje już czasu i energii. Chodzi o różne potrzeby, od dbania o swoje zdrowie czy wygląd, do potrzeby realizacji swoich ambicji, planów czy marzeń. Osoby współuzależnione często wykazują niską samoocenę, a ich wartość to tyle ile mogą zrobić dla innych, co jeszcze bardziej wpędza te osoby w dbanie o innych a nie o siebie. Również w kwestii emocji – emocje są słabością i tak są kojarzone, więc nie należy ich okazywać. Swoje uczucia zaciemniają nawet przed sobą, chociażby po to, żeby nie weryfikować tego co myślą i czują z tym czego im brak, a może by chcieli.

Parentyfikacja. Bardzo niebezpieczny i zły mechanizm, polegający na wciąganiu dzieci w konflikty partnerskie. Wtajemniczanie dzieci, obarczanie opowieściami o tym co jest źle, ale też obciążanie obowiązkami, które powinien wykonywać partner. Może to być również komunikowanie się za pośrednictwem dzieci, lub obarczanie dzieci kontrolowaniem stanu uzależnionego rodzica – jak się czuje, co się z nim dzieje.

Nierozłączność z osobą uzależnioną – osoba współuzależniona żyje dla swojego partnera a nie dla siebie. Zawsze jest gotowa, żeby pomóc, wybawić z opresji, przyprowadzić do domu z knajpy. Nie utrzymuje relacji z innymi, bo w centrum zainteresowania jest uzależniony partner. Nawet jak nie ma go obok – to pojawiają się myśli: co robi?, gdzie jest?, z kim jest?, kiedy wróci?, w jakim stanie?, ale też co czuje do mnie? Wszystko co się dzieje, dzieje się przez jedną osobę, która znajduje się w centrum.

Trwanie u boku uzależnionego partnera za wszelką cenę, a to sprawia że osoba współuzależniona przestaje kontrolować swoje emocje. Bywa, że osoba współuzależniona popada w depresję, ale może też stać się agresywna i np. stosować przemoc wobec dzieci. A w przypadku wspólnego picia, tylko po to aby zatrzymać osobę uzależnioną w domu, bywa że same się uzależniają. Osoby te mogą być konfliktowe, bo dla nich to może być opcja do pozbycia się napięcia. Ale też są pełne lęku i mają trudności w stawianiu swoich granic. Dlatego trwają w takich związkach.

Jakie są kryteria diagnostyczne współuzależnienia?

Jednym z najbardziej popularnych narzędzi diagnostycznych, do określania współuzależnienia, jest systematyka stworzona przez Timmena L. Cermaka (psychiatra, stworzył grupę terapeutyczną dla uzależnionych), według której do rozpoznania współuzależnienia powinny być spełnione następujące kryteria:

I.  Poczucie własnej wartości osób współuzależnionych jest silnie zależne od zauważanej przez siebie zdolności do kontrolowania i wpływania na uczucia i zachowania swoje oraz innych osób (nawet mimo ponoszenia „klęski” w tym obszarze)

• Osoba współuzależniona ma zniekształcony pogląd na to, na co ma realny wpływ, może mieć przekonanie, że mimo porażek, to od jej siły woli i wpływu zależy, czy uzależniony partner zapanuje nad uzależnieniem

• Samoocena osoby współuzależnionej jest niestabilna, ponieważ zależy ona od zaspokojenia potrzeb partnera

• Występuje zaprzeczanie analogiczne, do zaprzeczania osoby uzależnionej (na przykład: partner uzależniony zaprzecza, że utracił kontrolę nad przedmiotem uzależnienia, a partner współuzależniony zaprzecza, że jest wobec tej sytuacji bezsilny)

• Osoby współuzależnione mają niskie poczucie własnej wartości

II. Problemy z określeniem granic własnego „Ja” i odczuwanie silnego lęku

• Osobie współuzależnionej ciężko określić, jakie są jej własne pragnienia i potrzeby, bo uznaje za nadrzędne potrzeby i pragnienia partnera uzależnionego

• Lęk w życiu osoby współuzależnionej wynika z obawy przed zatraceniem samego siebie, i jednocześnie z obawy przed samotnością i opuszczeniem .

• Relacja w której występuje współuzależnienie opiera się dwustronnie na dysfunkcyjnych potrzebach, związek taki jest bardzo trwały.

Do pewnego momentu partnerzy wzajemnie się „dopełniają” w spełnianiu swoich dysfunkcyjnych potrzeb (na przykład: partner uzależniony potrzebuje czuć się wyjątkowy, natomiast partner współuzależniony potrzebuje czuć się potrzebny).

Zdaniem autora tej systematyki, T. Cermaka, osoba współuzależniona przejawia przynajmniej trzy objawy z poniższej listy:

• zaburzenia regulacji emocji (na przykład: tłumienie emocji, „wybuchy” niekontrolowanych emocji)

• stany depresyjne

• tendencje kompulsywne (tj. działania wynikające z wewnętrznego „przymusu”, mające na celu odzyskanie poczucia kontroli sytuacji)

• stany lękowe

• nadużywanie substancji (szczególnie często są to substancje uspokajające, na przykład tabletki nasenne)

• zaburzenia psychosomatyczne (wynikające z ciągłego napięcia i stresu bóle i inne dolegliwości cielesne)

• bycie ofiarą przemocy fizycznej lub nadużyć na tle seksualnym (obecnie lub w przeszłości)

• trwanie w relacji z partnerem uzależnionym przez okres co najmniej 2 lat, nie szukając w tym czasie pomocy na zewnątrz (na przykład u specjalisty lub rodziny).

Czy jestem współuzależniony?

Jeżeli zastanawiasz się, czy Ty lub ktoś z Twojego otoczenia jest współuzależniony, to samo to już może być wystarczającym powodem do skonsultowania się ze specjalistą.

Pomocna może okazać się poniższa lista dwudziestu pytań, opublikowana przez Amerykańską Organizację Zdrowia.

Nie jest to test, który da jednoznaczną odpowiedź, czy jesteś współuzależniony. Ale może okazać się dobrą wskazówką lub chociaż skłonić do refleksji.

Odpowiedz szczerze przed samym sobą na poniższe pytania:

1. Czy milczysz (hamujesz własne zdanie), aby uniknąć kłótni?

2. Czy nadmiernie martwisz się opiniami innych na Twój temat?

3. Czy kiedykolwiek mieszkałeś z kimś uzależnionym?

4. Czy kiedykolwiek mieszkałeś z kimś, kto cię bił lub poniżał?

5. Czy opinie innych osób są dla Ciebie ważniejsze niż twoje własne?

6. Czy masz trudności z dostosowaniem się do zmian w pracy lub w domu?

7. Czy czujesz się odrzucony, gdy Twoi bliscy spędzają czas z przyjaciółmi?

8. Czy wątpisz w swoją zdolność do bycia tym, kim chcesz?

9. Czy czujesz się niekomfortowo, wyjawiając swoje prawdziwe uczucia i myśli innym?

10. Czy kiedykolwiek czułeś się niewystarczający?

11. Czy czujesz się jak „zła osoba”, kiedy popełniasz błąd?

12. Czy masz trudności z przyjmowaniem komplementów lub prezentów?

13. Czy odczuwasz zawstydzenie, gdy Twoje dziecko lub partner popełnia błąd?

14. Czy uważasz, że ludzie w twoim życiu nie poradziliby sobie bez twojego ciągłego wysiłku?

15. Czy chciałbyś, aby ktoś mógł ci pomóc w załatwianiu spraw?

16. Czy masz trudności z rozmową z osobami sprawującymi władzę, takimi jak policja lub szef?

17. Czy jesteś zdezorientowany tym, kim jesteś lub dokąd zmierzasz ze swoim życiem?

18. Czy masz problem z odmówieniem na czyjąś prośbę o pomoc?

19. Czy masz problem z proszeniem o pomoc?

20. Czy bierzesz na siebie tak wiele rzeczy naraz, że nie potrafisz dokończyć żadnej z nich?

Jeśli na większość pytań odpowiedziałeś twierdząco – poszukaj pomocy specjalisty.

Alicja Krawczyk
psycholog >
Pratktyk Terapii Któtkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu

Literatura:

Ryniak J., Pogmatwana więź, Wydawnictwo Parpamedia, Warszawa 2011.

Cermak T.L. – Czas uzdrowić swoje życie

Miesięcznik "Zdrowie"

Nasi specjaliści

Aneta Styńska

Psycholog
Psychoterapeuta
Trener żywienia
Diagnostyka

Anna Jabłońska

Psycholog
Seksuolog
Psycholog dziecięcy

Alicja Krawczyk

Psycholog
Doradca zawodowy
Praktyk terapii BSF
Diagnostyka

Hanna Świerczewska

Psycholog
Psychotraumatolog
Psychoonkolog

Łukasz Choinkowski

Psychoterapeuta

Barbara Wysocka

Psycholog
Terapeuta SFBT

Magdalena Kowalska

Psycholog

Umów najbliższy termin